Procalcitonin (PCT) là tiền chất của calcitonin, có 116 acid amin với trọng lượng phân tử khoảng 12,7 kD. PCT được sản xuất ở tế bào nội tiết thần kinh (các tế bào C của tuyến giáp, mô phổi và tụy) và bị cắt ra bởi enzym thành các dạng chưa có hoạt tính đầy đủ như calcitonin, katacalcin và một đoạn có N tận cùng. Trong máu của người khỏe mạnh chỉ chứa một lượng nhỏ PCT. Mức độ PCT trong máu tăng lên nhanh chóng và đáng kể khi một người có nhiễm trùng huyết. PCT không cao đáng kể khi một người có nhiễm virus.
Procalcitonin thường được chỉ định cùng với các xét nghiệm khác như CRP (C-reactive protein), cấy máu, công thức máu (Complete Blood Count) hoặc phân tích CSF (dịch não tủy) để giúp phát hiện hoặc loại trừ nhiễm trùng huyết, viêm màng não do vi khuẩn hoặc vi khuẩn viêm phổi ở những người bị bệnh nặng và ở trẻ em bị sốt không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
PCT được xem là một dấu ấn tiên lượng nhằm củng cố tiên đoán nhiễm trùng huyết ở bệnh nhân.
Trong viêm tụy cấp, PCT là một chỉ số đáng tin cậy cho mức độ nghiêm trọng và các biến chứng nguy hiểm.
Ở bệnh nhân bị nhiễm trùng đường hô hấp mắc phải trong cộng đồng hay viêm phổi do máy thở, xét nghiệm PCT được sử dụng để quyết định sự cần thiết của việc điều trị kháng sinh và theo dõi mức độ thành công của trị liệu.
Ngoài ra, xét nghiệm PCT có thể được chỉ định nhiều lần trong khoảng thời gian để theo dõi hiệu quả điều trị kháng sinh.
* Yếu tố ảnh hưởng và hạn chế:
– Xét nghiệm không bị ảnh hưởng bởi vàng da (billirubin < 428μmol/L hoặc < 25 mg/dL), tán huyết (Hb <0.559 mmol/L hoặc <0.900 g/dL), lipid huyết (Intralipid< 1500 mg/dL) và biotin (<123 nmol/L hoặc <30 ng/mL).
– Ở bệnh nhân dùng liều cao biotin (nghĩa là >5 mg/ngày) không nên lấy mẫu cho đến ít nhất 8 giờ sau khi dùng liều biotin cuối.
– Kết quả xét nghiệm không bị nhiễu bởi các yếu tố thấp khớp với nồng độ lên đến 1500 IU/mL.
– Hiệu ứng mẫu phẩm có nồng độ cao không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm với nồng độ PCT lên đến 1000 ng/mL.
– Trong một số hiếm trường hợp, nhiễu có thể xảy ra do nồng độ kháng thể kháng kháng thể đặc hiệu kháng chất phân tích, kháng streptavidin hay ruthenium quá cao của mẫu phẩm phân tích.
– Nồng độ PCT có thể tăng trong vài trường hợp nhất định không do nhiễm trùng. Bao gồm các trường hợp sau đây, nhưng không giới hạn:
- Sốc tim kéo dài hay nghiêm trọng.
- Bất thường tưới máu cơ quan nghiêm trọng kéo dài.
- Ung thư phổi tế bào nhỏ hay ung thư biểu mô tế bào C tủy của tuyến giáp.
- Ngay sau khi chấn thương nặng, can thiệp phẫu thuật lớn, bỏng nặng.
- Việc điều trị gây kích thích giải phóng các cytokine tiền viêm.
- Trẻ sơ sinh (<48 giờ sau khi sinh).
